Η ανάρτηση των σταυρών στις σχολικές αίθουσες «αποτελεί παραβίαση της ελευθερίας των γονέων να εκπαιδεύσουν τα παιδιά τους σύμφωνα με τις πεποιθήσεις τους, καθώς και της ελευθερίας της θρησκευτικής επιλογής για τους μαθητές». Αυτό αποφάσισε το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων προκαλώντας αναστάτωση στην καθολική Ιταλία αλλά και σε όλη την Ευρώπη.
Δεν είναι λοιπόν δικό μου καπρίτσιο. Εκτός αν και πάλι, παρά την απόφαση ολόκληρου Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου, εξακολουθεί από ορισμένους να εκλαμβάνεται ως "καπρίτσιο".
Είναι λίγο έως πολύ γνωστή, η ιστορία του πως ξεκίνησε το όλο θέμα:
Στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο προσέφυγε το 2002 η Σόιλε Λάουτσι, Ιταλίδα πολίτις φινλανδικής καταγωγής. Τη χρονιά εκείνη είχε ζητήσει από τη διεύθυνση του σχολείου «Βιτορίνο ντα Φέλτρε» στην Πάντοβα, όπου φοιτούσαν τα δύο παιδιά της, να κατεβάσει τον σταυρό από τον τοίχο της τάξης. Η διεύθυνση αρνήθηκε και η Σόιλε Λάουτσι κατέφυγε στην ιταλική Δικαιοσύνη αλλά χωρίς αποτέλεσμα. Πέρασαν επτά χρόνια για να δικαιωθεί από το Δικαστήριο του Στρασβούργου, το οποίο καλεί το ιταλικό κράτος να την αποζημιώσει με 5.000 ευρώ για ηθική βλάβη. Στο σκεπτικό της απόφασής τους, της πρώτης για την παρουσία θρησκευτικών συμβόλων στις σχολικές αίθουσες, οι επτά δικαστές του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου αναφέρουν ότι οι μαθητές κάθε ηλικίας ενδέχεται να προσλάβουν τον σταυρό ως «θρησκευτικό σύμβολο», γεγονός που μπορεί να επηρεάσει τις θρησκευτικές πεποιθήσεις τους. Αν όμως για τους καθολικούς μαθητές αυτό μπορεί να θεωρηθεί ενθάρρυνση, για τους μαθητές άλλων δογμάτων ή άθεους μπορεί να εκληφθεί ως ενόχληση.
Οι διάφορες αντιδράσεις:
Η απόφαση του Δικαστηρίου προκάλεσε έντονες αντιδράσεις στην Κεντροδεξιά και τους κύκλους των καθολικών, ενώ δεν βρίσκει σύμφωνη ούτε την Κεντροαριστερά. Η υπουργός Παιδείας Μαριαστέλα Τζελμίνι υποστήριξε ότι «ο σταυρός στις σχολικές αίθουσες δεν αποτελεί κατήχηση στον καθολικισμό αλλά σύμβολο της παράδοσής μας». Στην ίδια γραμμή κινήθηκαν και άλλοι υπουργοί, ενώ ο πρόεδρος της Βουλής Τζιανφράνκο Φίνι υποστήριξε ότι «ο κοσμικός χαρακτήρας των θεσμών έχει διαφορετική αξία από την άρνηση του ρόλου που έχει ο Χριστιανισμός στην ιταλική κοινωνία και ταυτότητα». Προσεκτική ήταν πάντως και η αντίδραση του νεοεκλεγέντος ηγέτη του κεντροαριστερού Δημοκρατικού Κόμματος Πιερλουίτζι Μπερσάνι. «Μια παλιά παράδοση δεν μπορεί να αποτελεί προσβολή για κανέναν. Νομίζω ότι σε ευαίσθητα ζητήματα όπως αυτό, μερικές φορές η κοινή λογική πέφτει θύμα του δικαίου», ήταν το σχόλιό του. Αντίθετα, την πλήρη ικανοποίησή του εξέφρασε ο ηγέτης της Κομμουνιστικής Επανίδρυσης Πάολο Φερέρο. Όπως υποστήριξε, «ένα λαϊκό κράτος πρέπει να σέβεται τις διάφορες θρησκείες, αλλά να μην ταυτίζεται με καμία».
Δικαστικό προηγούμενο στην Ιταλία:
Ο ΤΕΛΕΥΤΑΙΟΣ γύρος της χρόνιας διαμάχης για τα θρησκευτικά σύμβολα είχε απασχολήσει την Ιταλία τον περασμένο Φεβρουάριο όταν το Συνταγματικό Δικαστήριο είχε αθωώσει δικαστή, ο οποίος είχε αρνηθεί να δικάζει όσο υπήρχε ο Εσταυρωμένος στην αίθουσα του δικαστηρίου. Ωστόσο η απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων ξεπερνά τα σύνορα της Ιταλίας, καθώς δημιουργεί δικαστικό προηγούμενο και ανοίγει τον δρόμο σε πολίτες των λοιπών κρατών που έχουν κυρώσει με νόμο την Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου να ασκήσουν ανάλογες προσφυγές. Η ιταλική κυβέρνηση πάντως προτίθεται να ασκήσει έφεση. Σε περίπτωση κατά την οποία το Δικαστήριο του Στρασβούργου δεν αναγνωρίσει αυτό το δικαίωμα, η απόφαση θα καταστεί οριστικά τελεσίδικη σε τρεις μήνες.
Σε σημερινό άρθρο στην Ελευθεροτυπία:
Στα σύγχρονα ευρωπαϊκά σχολεία δεν έχουν καμία θέση ο σταυρός και άλλα θρησκευτικά σύμβολα ή τελετές. Απόφαση-σταθμός του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων ανοίγει τον δρόμο για την αποκαθήλωση των θρησκευτικών συμβόλων από τις σχολικές αίθουσες όλων των ευρωπαϊκών χωρών, στο όνομα της θρησκευτικής ουδετερότητας του κράτους και του σεβασμού του πλουραλισμού στην εκπαίδευση.
Πρόκειται για υπόθεση που αφορά μεν τη γειτονική Καθολική Ιταλία, ωστόσο η νομολογιακή ισχύς της έχει υπερνομοθετική πανευρωπαϊκή εφαρμογή. Η Ελλάδα δεν υποχρεούται μεν άμεσα να την εφαρμόσει, δεν μπορεί όμως να την παρακάμψει. Οφείλει μάλιστα να τη λάβει σοβαρά υπόψη της από δω και πέρα, εάν δεν επιθυμεί καταδίκη της χώρας για παραβίαση της θρησκευτικής ελευθερίας. Πρακτικά αυτό σημαίνει ότι στο πλαίσιο του διαλόγου μεταξύ πολιτείας και Εκκλησίας για τον καθορισμό διακριτών ρόλων, που μόλις ξεκίνησε, εκτός των θεμάτων φορολόγησης της εμπορικής αξίας της εκκλησιαστικής περιουσίας, τίθενται πλέον εκ των πραγμάτων και άλλα ζητήματα όπως: η πλήρης κατάργηση του θρησκευτικού όρκου, η αποκαθήλωση των θρησκευτικών εικόνων από τα σχολεία και τα δικαστήρια, η κατάργηση των υποχρεωτικών θρησκευτικών τελετών στην εκπαίδευση και τη λειτουργία των θεσμών, η απαλλαγή από το υποχρεωτικό ακόμη μάθημα των θρησκευτικών στα σχολεία, το οποίο έχει καθαρά ομολογιακό χαρακτήρα.
Θρησκευτική ουδετερότητα
Οπως αναφέρει στην ομόφωνη απόφασή του το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, «το κράτος είναι δεσμευμένο στη θρησκευτική ουδετερότητα μέσα στο πλαίσιο της υποχρεωτικής δημόσιας παιδείας. Η παρουσία στα μαθήματα δεν προϋποθέτει τη θρησκευτική πίστη και η δημόσια παιδεία πρέπει να καλλιεργεί στους μαθητές την κριτική σκέψη».
Το Δικαστήριο δεν βλέπει πώς η ανάρτηση σε αίθουσες διδασκαλίας ενός συμβόλου που λογικά συνδέεται με τον καθολικισμό (την πίστη της πλειονότητας στην Ιταλία) θα μπορούσε να υπηρετήσει τον πλουραλισμό στην εκπαίδευση, στοιχείο απαραίτητο σε μια δημοκρατική κοινωνία!
Το σκεπτικό της απόφασης αποτελεί ένα σημαντικό βήμα προς την πλήρη εκκοσμίκευση της εκπαιδευτικής διαδικασίας και την αμερόληπτη θρησκευτικά λειτουργία του κράτους, το οποίο οφείλει να λαμβάνει υπόψη του την πολυπολιτισμική συγκρότηση των σύγχρονων κοινωνιών.
«Η ανάρτηση του σταυρού μπορεί να ερμηνευτεί από τους μαθητές όλων των ηλικιών ως ένα θρησκευτικό σύμβολο», αναφέρεται χαρακτηριστικά. «Οι μαθητές μπορεί να αισθανθούν ότι εκπαιδεύονται σ' ένα σχολικό περιβάλλον χαρακτηρισμένο από μια συγκεκριμένη θρησκεία. Αυτό όμως που είναι ίσως ενθαρρυντικό για ορισμένους θρησκευόμενους μαθητές μπορεί να είναι συναισθηματικά ενοχλητικό για μαθητές άλλων θρησκειών ή για όσους δεν πιστεύουν»!
«Ο κίνδυνος αυτός», συνεχίζει η απόφαση, «είναι ιδιαίτερα παρών σε μαθητές θρησκευτικών μειονοτήτων. Η αρνητική ελευθερία δεν περιορίζεται στην απουσία θρησκευτικών τελετών. Καλύπτει επίσης τις πρακτικές και τα σύμβολα που εκφράζουν ειδικότερα ή γενικότερα μια πεποίθηση, μια θρησκεία ή τον αθεϊσμό», τονίζεται με έμφαση.
«Το κράτος είναι υποχρεωμένο να απέχει από την επιβολή, έστω και εμμέσως, θρησκευτικών πεποιθήσεων στους τόπους εκείνους όπου υπάρχουν πρόσωπα εξαρτημένα από το ίδιο ή είναι εκτεθειμένα στην εξουσία του», επισημαίνουν οι δικαστές.
Υπέρ συμβόλων
Η ιταλική κυβέρνηση παρέστη στο Δικαστήριο και υπεραμύνθηκε της ανάρτησης των συμβόλων, μιλώντας για «ηθικά θετικό μήνυμα του χριστιανικού συμβόλου που διαπερνά τις παραδόσεις της χώρας, η οποία ούτως ή άλλως συνδέεται με τη χριστιανική θρησκεία».
Στο Στρασβούργο προσέφυγε η Soile Lautsi, μητέρα δύο ανήλικων παιδιών, μαθητών στο δημόσιο σχολείο της Abano Terme, αφού τα ιταλικά δικαστήρια έκριναν εαυτούς αναρμόδια! Στην προσφυγή της επικαλέστηκε απόφαση του ιταλικού Αρείου Πάγου, που απαγόρευε την ανάρτηση θρησκευτικών συμβόλων στα σχολεία όταν αυτά χρησιμοποιούνται ως εκλογικά κέντρα. Ο Ιταλός υπουργός Παιδείας στην προηγούμενη κυβέρνηση Μπερλουσκόνι αντέκρουσε τα επιχειρήματά της, επικαλούμενος βασιλικά διατάγματα από την εποχή του δικτάτορα Μουσολίνι!
Ομως το Ευρωδικαστήριο καταδίκασε την Ιταλία για παραβίαση του άρθρου 2 του πρόσθετου πρωτοκόλλου της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (δικαίωμα εκπαίδευσης σύμφωνα με τις θρησκευτικές και φιλοσοφικές πεποιθήσεις των γονέων) σε συνδυασμό με το άρθρο 9 της ΕΣΔΑ (θρησκευτική ελευθερία).
Πέρα από το θρησκευτικό κομμάτι (και την αθεΐστικη πλευρά με την οποία εγώ το βλέπω), κυρίως θέλω να μείνω στο σθένος και την αποφασιστικότητα που επέδειξε η Σόιλε Λάουτσι, η γυναίκα που κατέφυγε στα ιταλικά δικαστήρια και -αφού εκείνα αυτοχαρακτηρίστηκαν αναρμόδια για την υπόθεση- εν συνεχεία στα Ευρωπαϊκά για να διεκδικήσει το δίκαιο της.
Μπορούμε όλοι μας να πάρουμε ένα μάθημα από αυτή την ιστορία. Πόσες φορές θα έχει τύχει στον καθένα από εμάς μια αναποδιά, μια άτυχη στιγμή, μια αδικία σε βάρος μας, μια άνανδρη επίθεση, μία άδικη κατηγορία. Και η αντίδραση μας, στιγμιαία, επιπόλαιη και βλακώδης ήταν η ακόλουθη:
<<... γαμώ το!>>, <<όχι ρε πούστη, τι έπαθαι!>>, <<πάλι σε μένα γαμώ την πουτάνα μου;!>>, <<αϊ στο διάολο πια!>>, άλλες φορές πάλι παίρνουμε το νόμο στα χέρια μας και οπλισμένοι με στιγμιαίο μίσος και βλέποντας παντού γύρω μας τρόπους να εκδικηθούμε αναλωνόμαστε σε ακόμη χειρότερες και ανούσιες πράξεις. Ή πιο απλά περιοριζόμαστε σε γκριμάτσες, χειρονομίες, μπινελίκα κατά πάντων ή ακόμη χειρότερα καθόμαστε ψύχραιμα και μονάχα μονολογούμε και μοιρολατρούμε για το κακό που μας βρήκε.
Η Σόιλε Λάουτσι για να επανέλθω, αποφάσισε να μην κάνει τίποτα από τα προαναφερθέντα. Προτίμησε να διεκδικήσει το δίκαιο της στα δικαστήρια. Μέσω δηλαδή της νόμιμης οδού. Κατέφυγε στη δικαιοσύνη, και επικαλέστηκε το Σύνταγμα. Μία γυναίκα, ένας άνθρωπος απλός, καθημερινός, ένας από εμάς..
Και... τσουπ! Όχι δια μαγείας, αλλά δια της απολύτου νομοτελειακής εφαρμογής των κανόνων που διέπουν ένα κράτος, δικαιώθηκε ομόφωνα και μάλιστα αποζημιώθηκε παίρνοντας 5000 Ευρώ για ηθική βλάβη -απόφαση του δικαστηρίου και όχι δικό της αίτημα!
Και από αυτή τη γυναίκα θα επωφεληθούν όλοι οι υπόλοιποι που χρόνια τώρα απλώς διαμαρτύρονταν ησύχως για την κατάργηση των σταυρών στα σχολεία και γενικά για οποιοδήποτε θρησκευτικό σύμβολο σε κρατικό κτήριο. Κάτι, που πλέον, χάρις σε αυτή τη γυναίκα θα γίνει πραγματικότητα. Νομίζω ότι -ανεξαρτήτως ιδεολογίας ή πίστης και πέρα από αυτή την υπόθεση- βγαίνει ένα σημαντικό μήνυμα από αυτή την ιστορία. Και έχει να κάνει με την διεκδίκηση των δικαιωμάτων.
Μην αφήνουμε άλλους να αποφασίζουν για εμάς. Να μάθουμε να διεκδικούμε ότι μας ανήκει. Να πολεμάμε αυτό που μας προσβάλλει, να εναντιωνόμαστε σε οτιδήποτε άδικο και αντιδημοκρατικό, να προασπίζουμε διακαώς τα ανθρώπινα δικαιώματα και να αγωνιζόμαστε για αυτά.
Μιλάμε για ανθρώπινα δικαιώματα. Δεν έχει να κάνει με θρησκείες, χρώματα, πολιτικές, ή οποιοδήποτε άλλο διαχωρισμό.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου